คำถามกับการโต้ตอบ

                  มีปัญหาหนึ่งที่ชวนคิด  “ทำไมบรรยากาศในห้องเรียนถึงได้ยินแต่เสียงของครูผู้สอน หรือไม่ก็เป็นเสียงนักเรียนพูดคุยกันเอง  ไม่ค่อยได้ยินเสียงของนักเรียนโต้ตอบกับครู” อีกคำถามหนึ่ง “ทำไมเด็กไม่พูด่โต้ตอบกับครู”  ซึ่งปัญหานี้อาจจะพบเห็นได้ในสภาพห้องเรียนทั่วๆ ไป

                   นี่เป็นอีกปัญหาหนึ่งที่ควรหาสาเหตุที่แท้จริง อาจจะเป็นเพราะเด็กกลัวครู เพราะเด็กเรียนไม่รู้เรื่อง เพราะเด็กเรียนไม่เข้าใจ เพราะเด็กไม่สนใจที่จะฟัง เพราะเด็กเบื่อหน่ายในการเรียน เพราะเด็กสนใจที่จะเล่นกับเพื่อน  เพราะเด็กไม่ชอบเรียนวิชานั้นๆ เพราะเด็กขาดประสบการณ์ในการตอบคำถาม  เพราะเด็กเรียบเรียงประโยคที่จะตอบไม่เป็น เพราะเด็กกลัวสื่อสารกับครูไม่ถูกต้อง พฤติกรรมของเด็กทั้งหลายเหล่านี้เป็นปัญหาที่แท้จริงสำหรับคำถามนี้แล้วหรือ ถ้าผลการจัดการเรียนการสอนไม่ประสบผลสำเร็จ  เด็กไม่มีส่วนร่วม เด็กไม่ให้ความร่วมมือ  ครูส่วนใหญ่ต่างสรุปว่า  “เด็กห้องนี้ ปีนี้ ไม่ได้เรื่องเลย เวลาสอนพากันคุย ไม่ใส่ใจการเรียน”  แต่ทำไมครูลืมที่จะย้อนกลับมามองตนเองว่า ตนเองมีข้อบกพร่อง หรือจุดอ่อนใดในการจัดการเรียน การสอนที่ควรปรับปรุง หรือพัฒนาให้ดีขึ้น ดังนั้นการที่จะให้เด็กโต้ตอบกับครู  หรือมีปฏิสัมพันธ์กับครูได้นั้น  ครูจะต้องเป็นผู้สร้างให้เหตุการณ์ หรือบรรยากาศที่ครูต้องการด้วยตัวของครูเอง ซึ่งข้าพเจ้าเห็นว่าการที่เด็กจะพูดคุย หรือโต้ตอบกับครูได้นั้น  ครูต้องมีการใช้คำถามถามเด็กเสมอๆ บ่อยๆ  โดยคำถามเหล่านี้จะเป็นตัวกระตุ้นให้เด็กเกิดการคิด กลั่นกรองและพูดออกมาเป็นคำตอบ หรือเรียกได้ว่า การใช้คำถามเป็นการดึงดูดเด็กๆ ให้มีการตอบสนองต่อการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนมากขึ้น 
                   ดังนั้นการใช้คำถามของครู หรือเทคนิคการใช้คำถามเพื่อกระตุ้นการคิดเป็นสิ่งสำคัญ สามารถเร้าความสนใจของเด็กได้ทุกขั้นตอนในการเรียนการสอน โดยครูจะต้องใช้คำถามอย่างต่อเนื่องเพื่อเชื่อมโยงหรือเริ่มต้นการสนทนาระหว่างครูกับเด็ก เพราะเด็กจะตอบคำถามของครูได้ตั้งแต่เริ่มต้นการสอนจนจบสิ้น   ทำให้เด็กกล้าคิด กล้าหาคำตอบ หรือแสดงเหตุผลของตนเอง  อีกทั้งเป็นเครื่องมือใช้สำรวจ ทบทวนพื้นฐานความรู้เดิม ประสบการณ์เดิมของเด็ก  และคำตอบของเด็กที่ได้มาจะเป็นสื่อนำไปสู่การเรียนการสอนบทเรียนใหม่และประสบการณ์ใหม่    
                   เทคนิคหมวก 6 ใบ เป็นเทคนิคหนึ่งที่น่าสนใจ สามารถนำมาประยุกต์กับการใช้คำถามของครูได้ ซึ่งหมวก 6 ใบ ประกอบด้วย 1. หมวกสีขาว สามารถตั้งคำถามบนพื้นฐานของข้อเท็จจริงเป็นกลาง และไม่มีอคติ ไม่ต้องตีความ เช่น  โจทย์ข้อนี้หาคำตอบได้กี่วิธี  2.หมวกสีแดง สามารถตั้งคำถามที่อยู่ตรงข้ามกับข้อมูลที่เป็นกลาง ลางสังหรณ์ สัญชาตญาณ ความประทับใจ สิ่งที่ไม่ต้องการข้อพิสูจน์ สิ่งที่ไม่ต้องเหตุหรือผลหรือหลักฐานมาอ้างอิง  เช่น  เรารู้สึกอย่างไรกับเหตุการณ์นี้  3. หมวกสีดำ สามารถตั้งคำถามที่ชี้ให้เห็นถึงจุดอ่อนของเรื่องนั้น คอยเตือนภัยให้ระวังตัว สิ่งนั้นไม่สอดคล้องกับประสบการณ์ในอดีตอย่างไร ทำไมสิ่งนั้นอาจใช้การไม่ได้ ชี้ให้เห็นปัญหาและความยุ่งยาก การอยู่ในกรอบ กฎเกณฑ์ ดำรงคุณค่าและจริยธรรม เช่น อะไรที่ทำให้งานกลุ่มไม่ประสบความสำเร็จ 4. หมวกสีเหลือง สามารถตั้งคำถามที่อยู่บนพื้นฐานของความรู้สึกที่ดี เป็นมุมมองในแง่บวก รวมถึงความหวัง และการคิดในแง่ดี เป็นการคาดการณ์ในเชิงบวก เช่น  ต้องทำอย่างไรให้เรามีเพื่อนเยอะ 5. หมวกสีเขียว สามารถตั้งคำถามบนพื้นฐานของแนวคิดใหม่ๆ มุมมองใหม่ๆ  การสร้างความคิดริเริ่มใหม่ๆ ขึ้นมา ทางเลือกใหม่ๆ และอีกหลายทางเลือกใหม่ๆ การเปลี่ยนแปลง และแง่มุมใหม่ในการมองปัญหา  เช่น ถ้าเราจะทำให้สิ่งนี้ให้ดีขึ้นจะต้องเปลี่ยนแปลงอย่างไร  6. หมวกสีฟ้า สามารถตั้งคำถามที่เกี่ยวกับการจัดระเบียบการคิด การควบคุมหมวกคิดใบอื่นๆ เป็นการมองภาพรวมข้อสังเกตและสถานการณ์โดยรวม สรุปและลงมติ  เช่น ขั้นตอนต่อไปทำอย่างไร
                   การใช้คำถามของครูด้วยเทคนิคหมวก 6 ใบ จะบรรลุผลกับเด็กๆ และครูผู้สอนได้นั้น ขึ้นอยู่กับครูจะเลือกใช้คำถามได้ถูกต้อง และเหมาะสมกับสถานการณ์ เรื่องนั้นหรือไม่ โดยครูต้องขยันและพยายามใช้คำถามกับเด็กหลายๆ คน อย่างทั่วถึง  เป็นคำถามหลายๆ รูปแบบ เพื่อให้เด็กได้เกิดการคิดรอบด้าน คิดหาคำตอบอย่างมีเหตุผล และครูต้องมีความอดทนต่อการรอคอยคำตอบของเด็กที่เรียนอ่อน ไม่ต้องเร่งรีบ แต่ควรตอบให้ทันเวลา   
                   ถ้าครูสามารถปรับเปลี่ยนวิธีการสอน โดยการใช้คำถามเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของการจัดเรียนการสอนของตนเอง จะทำให้บรรยากาศในห้องเรียนเต็มไปด้วยเสียงครูและนักเรียนพูดโต้ตอบกันอย่างมีเหตุผลมีผล อีกทั้งแสดงปฏิสัมพันธ์อันดีระหว่างครูกับนักเรียน ซึ่งเป็นการเติมเต็มการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนให้มีศักยภาพมากยิ่งขึ้น